น้องหมาน้องแมวกินไอศกรีมได้หรือไม่: ความเสี่ยงจากวัตถุดิบที่ควรระวัง

การให้สัตว์เลี้ยงรับประทานไอศกรีมอาจดูเหมือนเป็นการให้รางวัลหรือของว่างแสนอร่อย แต่ในความเป็นจริง วัตถุดิบบางชนิดในไอศกรีมสามารถก่อให้เกิดอันตรายร้ายแรงต่อสุขภาพของสุนัขและแมวได้ บทความนี้จะอธิบายวัตถุดิบที่ต้องหลีกเลี่ยงอย่างละเอียด พร้อมแนะนำทางเลือกในการให้อาหารที่ปลอดภัย เพื่อให้เจ้าของสัตว์เลี้ยงได้เข้าใจและปฏิบัติอย่างถูกต้อง

วัตถุดิบในไอศกรีมที่อันตรายต่อสุนัขและแมว

1. Xylitol (ไซลิทอล)

ไซลิทอลเป็นน้ำตาลแอลกอฮอล์ที่นิยมใช้แทนน้ำตาลในผลิตภัณฑ์อาหารต่าง ๆ รวมถึงไอศกรีมด้วย โดยทั่วไปไซลิทอลถือว่า ปลอดภัยอย่างยิ่งสำหรับมนุษย์ และยังช่วยลดความเสี่ยงฟันผุและควบคุมระดับน้ำตาลในเลือดได้ดี อย่างไรก็ตาม สำหรับสุนัข ไซลิทอลสามารถทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดลดลงอย่างรวดเร็ว (Hypoglycemia) ทำให้เกิดอาการชัก สั่น กล้ามเนื้ออ่อนแรง และอาจนำไปสู่ตับวายเฉียบพลันและเสียชีวิตได้ (Dunayer, 2006) โดยมีรายงานว่าปริมาณไซลิทอลเพียง 50 มก./กก. ของน้ำหนักตัวสามารถทำให้เกิดภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำได้ และหากได้รับเกิน 200 มก./กก. อาจนำไปสู่ภาวะตับวายซึ่งอาจรุนแรงถึงเสียชีวิตได้

2. ช็อกโกแลต (Chocolate)

ช็อกโกแลตมีสาร Theobromine และ Caffeine ซึ่งเป็นสารอันตรายต่อสุนัขและแมว โดยเฉพาะสาร Theobromine สามารถทำให้เกิดภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ ชัก หรืออาจถึงขั้นเสียชีวิตได้ (Gwaltney-Brant, 2001) โดยพบว่าการบริโภค Theobromine ในปริมาณประมาณ 100–200 มก./กก. ของน้ำหนักตัวอาจทำให้เกิดพิษ และปริมาณมากกว่า 250–500 มก./กก. อาจทำให้เสียชีวิตได้ ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความไวของแต่ละตัวและชนิดของช็อกโกแลต เช่น ดาร์กช็อกโกแลตและโกโก้บริสุทธิ์มีปริมาณ Theobromine สูงกว่านมช็อกโกแลตหลายเท่า โดยเฉลี่ยดาร์กช็อกโกแลตมี Theobromine ประมาณ 5–16 มก./กรัม ในขณะที่โกโก้ผงไม่หวานมีสูงถึง 12–50 มก./กรัม ส่วนนมช็อกโกแลตมีเพียงประมาณ 1–2 มก./กรัม

ทั้งนี้ ค่าดังกล่าวเป็นการประมาณการแบบคร่าว ๆ และความไวต่อพิษจะแตกต่างกันในแต่ละตัว แนะนำให้หลีกเลี่ยงช็อกโกแลตทุกชนิดโดยสิ้นเชิง

3. ผลิตภัณฑ์จากนม (Lactose)

สุนัขและแมวจำนวนมากขาดเอนไซม์ Lactase ซึ่งมีหน้าที่ย่อยน้ำตาลแลคโตสในนม หากสัตว์เลี้ยงบริโภคไอศกรีมที่ทำจากนม อาจทำให้เกิดอาการท้องเสีย อาเจียน และปวดท้องได้ (Hand et al., 2010)

4. องุ่นและลูกเกด (Grapes and Raisins)

องุ่นและลูกเกดมีสารที่ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่มีรายงานว่าก่อให้เกิดไตวายเฉียบพลันในสุนัข ซึ่งอาจร้ายแรงถึงชีวิต (Eubig et al., 2005) โดยพบว่าสุนัขบางตัวอาจแสดงอาการรุนแรงหลังได้รับในปริมาณเพียง 10–12 ลูก (หรือประมาณ 0.7 oz/kg หรือ ~20 กรัม/กก.) อย่างไรก็ตาม ปริมาณที่ทำให้เกิดพิษมีความแตกต่างกันมากระหว่างรายงาน จึงยังไม่สามารถกำหนดขนาดที่ปลอดภัยได้แน่ชัด และแนะนำให้หลีกเลี่ยงโดยสิ้นเชิง

5. แมคคาเดเมีย (Macadamia Nuts)

แมคคาเดเมียสามารถก่อให้เกิดอาการอ่อนแรง อาเจียน อุณหภูมิร่างกายสูงขึ้น และกล้ามเนื้อสั่นในสุนัข แม้ว่าจะบริโภคในปริมาณเล็กน้อยก็ตาม (Hansen et al., 2000)

6. สารแต่งกลิ่นและวัตถุกันเสีย (Flavorings and Preservatives)

สารแต่งกลิ่นสังเคราะห์บางชนิดและสารกันบูด เช่น Propylene Glycol แม้ว่าจะปลอดภัยต่อมนุษย์แต่สามารถก่อให้เกิดภาวะเลือดจาง (Heinz Body Anemia) ในแมว และยังเป็นพิษต่อระบบประสาทในสุนัข (Christopher et al., 1989)

7. สารทำให้คงตัวและอิมัลซิไฟเออร์ (Stabilizers and Emulsifiers)

สารทำให้คงตัวและอิมัลซิไฟเออร์ เช่น Carrageenan และ Xanthan Gum แม้จะใช้ได้ในปริมาณน้อย ๆ สำหรับมนุษย์ แต่หากสัตว์เลี้ยงรับประทานในปริมาณมากอาจทำให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเสีย หรือมีปัญหาระบบทางเดินอาหารได้ โดยเฉพาะ Carrageenan ในรูปแบบที่ไม่ผ่านการดัดแปร (undegraded) ซึ่งอาจก่อให้เกิดการอักเสบในระบบทางเดินอาหารในสัตว์ทดลองบางชนิด (Tobacman, 2001) แม้จะยังไม่มีข้อสรุปที่แน่ชัดในสัตว์เลี้ยง แต่ก็ควรหลีกเลี่ยงการให้ในปริมาณมาก

หากต้องการใส่สารทำให้คงตัวเพื่อให้เนื้อสัมผัสดีขึ้น และหลีกเลี่ยงการใช้ gum ชนิดต่างๆ แนะนำให้ใช้ แป้งดัดแปร ~1% + เจลาติน 0.3–0.5% แทน

8. ไฟเบอร์ (Fiber)

ไฟเบอร์บางประเภท เช่น อินูลินหรือ FOS หากสัตว์เลี้ยงได้รับในปริมาณมากเกินไปอาจทำให้เกิดอาการท้องอืดหรือท้องเสีย เนื่องจากระบบย่อยอาหารของสุนัขและแมวมีความอ่อนไหวต่อการเปลี่ยนแปลงปริมาณไฟเบอร์ที่ไม่คุ้นเคย

ทางเลือกที่ปลอดภัยสำหรับสัตว์เลี้ยง

หากเจ้าของต้องการมอบความสุขให้สัตว์เลี้ยงด้วยของว่างเย็น ๆ ควรเลือกใช้ไอศกรีมที่ผลิตขึ้นเฉพาะสำหรับสัตว์เลี้ยง ซึ่งไม่มีส่วนผสมที่เป็นอันตราย เช่น ไม่มีน้ำตาล สารแต่งกลิ่นสังเคราะห์ หรือผลิตภัณฑ์จากนมวัว นอกจากนี้ยังสามารถใช้วัตถุดิบธรรมชาติที่ปลอดภัย เช่น กล้วยบด ผสมกับโยเกิร์ตปลอดแลคโตส หรือฟักทองต้มบด แช่แข็งในพิมพ์ซิลิโคนขนาดเล็ก ก็เป็นทางเลือกที่ดีและอร่อยสำหรับสุนัขหรือแมวที่ไม่มีอาการแพ้

ทั้งนี้ วัตถุดิบที่กล่าวถึงในบทความเป็นเพียงกลุ่มตัวอย่างที่มีข้อมูลอ้างอิงทางวิชาการว่าก่อให้เกิดอันตรายต่อสุนัขและแมวโดยตรง อย่างไรก็ตาม ยังอาจมีวัตถุดิบอื่น ๆ อีกที่ยังไม่มีข้อมูลเพียงพอหรือยังไม่ถูกศึกษาครอบคลุม เจ้าของสัตว์เลี้ยงจึงควรระมัดระวังเสมอ และเลือกใช้วัตถุดิบที่ผ่านการรับรองว่าปลอดภัยสำหรับสัตว์เท่านั้น

ตัวอย่างสูตรไอศกรีมที่ปลอดภัยสำหรับสัตว์เลี้ยง

สำหรับน้องหมา

• กล้วยสุกบดละเอียด 1 ลูก

• ฟักทองนึ่งบด 1/4 ถ้วย

• เนยถั่วธรรมชาติ (ไม่มีไซลิทอลหรือสารเติมแต่ง) 2 ช้อนโต๊ะ

• น้ำเปล่าสะอาดเล็กน้อย เพื่อปรับความข้นให้เหมาะสม

วิธีทำ: ผสมส่วนผสมทั้งหมดให้เข้ากันดี เทใส่แม่พิมพ์และแช่แข็ง 4-6 ชั่วโมงก่อนเสิร์ฟ

สำหรับน้องแมว

• ปลาทูน่าสุก (ในน้ำแร่ ไม่มีเกลือ) 1/4 ถ้วย

• น้ำซุปไก่จืด (ไม่ปรุงรส) 1/4 ถ้วย

• ฟักทองนึ่งบดละเอียด 2 ช้อนโต๊ะ

วิธีทำ: ผสมทุกอย่างให้เข้ากัน เทใส่แม่พิมพ์ขนาดเล็ก แช่แข็งประมาณ 3-4 ชั่วโมงก่อนเสิร์ฟ

โครงสร้างสูตรไอศกรีมนมแพะ

 • ฟักทองนึ่งบด → 10–15%
 • กล้วยหอมสุก → 10–20%
 • นมแพะพาสเจอร์ไรส์ → 65–80%
หากต้องการใส่สารทำให้คงตัว เลือกใช้ แป้งดัดแปร ~1% + เจลาติน 0.3–0.5%

ข้อแนะนำในการเลือกฟักทองให้สัตว์เลี้ยง

ฟักทองทั่วไป (Cucurbita pepo, Cucurbita moschata, Cucurbita maxima) เช่น ฟักทองไทย ฟักทองญี่ปุ่น ฟักทองเนื้อส้ม — ปลอดภัยสำหรับสุนัขและแมว เมื่อสุกและไม่ปรุงรส

• ใช้ฟักทอง “สำหรับการบริโภค” ที่เรากินได้เช่นกัน เช่น ฟักทองญี่ปุ่น (Kabocha), ฟักทองเนื้อส้ม หรือฟักทองไทย

• ปรุงให้ “สุก” และไม่เติมเกลือ น้ำตาล หรือเครื่องปรุงใด ๆ

• หลีกเลี่ยงฟักทองประดับ (Ornamental gourds) หรือฟักทองที่ไม่ทราบพันธุ์แน่ชัด

• หากสังเกตว่าฟักทองมีกลิ่นแรงผิดปกติหรือมีรสขมมากกว่าปกติ ห้ามใช้เด็ดขาด 

สรุป

การให้ไอศกรีมแก่สัตว์เลี้ยงต้องคำนึงถึงส่วนผสมอย่างรอบคอบ เนื่องจากวัตถุดิบหลายชนิดที่ปลอดภัยต่อมนุษย์อาจเป็นอันตรายต่อสุนัขและแมว เจ้าของสัตว์เลี้ยงควรเลือกผลิตภัณฑ์อาหารสำหรับสัตว์โดยเฉพาะหรือปรึกษาสัตวแพทย์ก่อนให้สัตว์เลี้ยงรับประทานอาหารชนิดใหม่ ๆ

เอกสารอ้างอิง

• Dunayer, E. K. (2006). "New findings on the effects of xylitol ingestion in dogs." Veterinary Medicine, 101(12), 791-796.

• Gwaltney-Brant, S. (2001). "Chocolate intoxication." Veterinary Clinics of North America: Small Animal Practice, 31(3), 583-594.

• Hand, M. S., Thatcher, C. D., Remillard, R. L., Roudebush, P., & Novotny, B. J. (Eds.). (2010). Small Animal Clinical Nutrition. 5th ed. Topeka, KS: Mark Morris Institute.

• Eubig, P. A., Brady, M. S., Gwaltney-Brant, S. M., Khan, S. A., Mazzaferro, E. M., & Morrow, C. M. (2005). "Acute renal failure in dogs after the ingestion of grapes or raisins." Journal of Veterinary Internal Medicine, 19(5), 663-674.

• Hansen, S. R., Buck, W. B., Meerdink, G., & Khan, S. A. (2000). "Weakness, tremors, and depression associated with macadamia nuts in dogs." Veterinary and Human Toxicology, 42(1), 18-21.

• Christopher, M. M., Perman, V., & Eaton, J. W. (1989). "Contribution of propylene glycol-induced Heinz body formation to anemia in cats." Journal of the American Veterinary Medical Association, 194(8), 1045-1056.